Ich liczne przedstawienia, specjalna kaplica im dedykowana czy dzieła duchowe spisywane na ich temat przez paulinów to tylko materialne i liczne dowody na żywy kult Aniołów Stróżów na Jasnej Górze i w paulińskim zakonie. To ważny element duchowości paulinów. W XVII w. powstało pierwsze Bractwo Aniołów Stróżów na Jasnej Górze. A wpisali się do niego m.in. Jan Matejko czy Bolesław Prus. To właśnie wówczas dzięki paulinom i bractwu kult Bożych Posłańców rozpowszechnił się w Polsce.
Z kolei w 2026 r. obchodzone będzie 400-lecie powstania Bractwa Aniołów Stróżów na Skałce w Krakowie. Zostało ono reaktywowane 20 lat temu. Od maja tego roku trwa nowenna przygotowująca do obchodów jubileuszowych, modlitwa dziękczynno-błagalna odbywa się w pierwsze wtorki miesiąca, bo to właśnie każdy wtorek jest w Zakonie Paulinów czasem szczególnie poświęconym Aniołom Stróżom.
- Na pewno tradycja, a z drugiej strony, każdy, kto oddaje cześć Panu Bogu, wie, że ma Anioła Stróża, który go chroni, strzeże, dba, byśmy dobrze pokierowali swoją wolnością podpowiada. Tylko pytanie, czy my chcemy słuchać i czy nasze serce nie jest obciążone zbyt wieloma niepotrzebnymi rzeczami, śmieciami albo grzechami – mówi paulin o. Adrian Urbanek w rozmowie z o. Tadeuszem Iwaszczyszynem na kanale YouTube „Powołania Paulini”.
Paulin o. Patryk Mazgaj przyznaje, że do Zakonu Paulinów przyciągnął go też między innymi kult Aniołów Stróżów, który był mu zawsze bliski. - Mamy w porannych modlitwach zawsze modlitwę do anioła stróża. Też wtorek jest takim specjalnym dniem, kiedy w naszym zakonie czcimy aniołów stróżów i często są odprawiane Msze święte wotywne o Aniołach Stróżach – wyjaśniał zakonnik, uśmiechając się, że „z aniołami trzeba trzymać i realnie korzystać z ich pomocy”.
Kult Bożych Posłańców i Opiekunów wyrasta z duchowego dziedzictwa Patriarchy Zakonu – św. Pawła Pustelnika. Św. Hieronim, który opisał żywot Pawła, podaje jak to św. Antoni podążający do Pawłowej groty z płaszczem biskupa Atanazego, ujrzał Pawła, lśniącego śnieżną bielą, jak otoczony rzeszą aniołów, chórem proroków i apostołów, unosił się do nieba. Tak św. Paweł Pustelnik, który spędził życie na pustyni w towarzystwie Aniołów, wśród nich także wstępował do Pana. W białym kolorze zakonnego paulińskiego stroju widziano nie tylko znak niewinności i pokory, lecz również symbol nieustannej modlitwy uwielbienia na wzór aniołów.
W tradycji Zakonu Paulinów ujawnia się przekonanie, że ich psalmodia i liturgia Eucharystii jest odbiciem liturgii niebieskiej. Już o. Grzegorz Gyöngyösi (1472-1526) porównywał życie paulinów do życia Aniołów przede wszystkim dlatego, że chętnie i długo śpiewali - jak Aniołowie chwałę Bogu. Nawet w iluminowanym mszale paulińskim z początku XVI wieku daje się zauważyć postać modlącego się na klęczkach paulina, który znajduje się w wielkiej literze „G” oznaczającej „Gloria”, czyli „Chwała na wysokości Bogu”. Paulini powinni zawsze śpiewać - jak Aniołowie - chwałę Bogu. Najstarsze modlitewniki i ceremoniały (rytuały) paulińskie przekazują w tym zakresie bogatą spuściznę.
W Polsce pierwsze Bractwo Aniołów Stróżów powstało na Jasnej Górze w XVII w. pod opieką paulinów. Stało się to na prośbę króla Zygmunta II Wazy przed 1616 r., a erygowane zostało na mocy dekretu Urbana VIII, „In supermo Apostolicae dignitatis” z 1624 r. Bractwo istniało także przy paulińskim kościele św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa na Skałce w Krakowie przez 237 lat, przechodząc różne etapy rozwoju. Swoją działalność prowadziło do 1951 r. Ponownie zostało reaktywowane w 2005 r., gdy na Skałce obchodzono Rok Aniołów.
Do Bractwa wstępowali przedstawiciele wszystkich stanów, od panujących do ludu. W księdze autografów, tylko w latach 1628-1640 odnotowano ponad 200 tys. członków. Są wpisy m.in. Zygmunta Krasińskiego, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Jana Matejki, Elizy Orzeszkowej, Bolesława Prusa czy Stanisława Reymonta.
Do roku 1640 r paulini erygowali Bractwa Aniołów Stróżów w 122 polskich miejscowościach, a przede wszystkim we wszystkich paulińskich klasztorach. Zakładano je także na terenach objętych wojną. Bractwa zakładano także przy klasztorach paulińskich zagranicą: szczególnie na Węgrzech, w Chorwacji, Czechach, Austrii, Szwajcarii, w południowych Niemczech. Niestety w wyniku kasaty Zakonu w monarchii austro-węgierskiej bractwa zaczęły tam zanikać, ostateczne zahamowanie rozwoju nastąpiło na przełomie XIX/XX w.
Bractwo, to dawne, jak i współczesne, ma szerzyć nabożeństwo do Aniołów Stróżów, wyrażać szacunek dla ich obecności, zaufanie i wdzięczność za ich opiekę. Ponadto członkowie bractwa powinni nawiedzać chorych i chronić innych przed zagrożeniem grzechu. Do specjalnych zadań członków Bractwa należała pomoc biedniejszym pielgrzymom i udzielanie im noclegów. Uczestnicy gromadzący się na swoje nabożeństwa odmawiają litanię do Aniołów Stróżów, koronkę, godzinki, nowennę.
Paulini pisali także dzieła o Aniołach Stróżach. Do bardziej znanych autorów „anielskiego piśmiennictwa” w dawnych wiekach należą: o. Kacper Biedrzychowski, który w 1620 r. wydał w Krakowie opracowanie „Officia Anglorum erga homines” (Obowiązki Aniołów wobec ludzi), o. Andrzej Gołdonowski, autor dzieł „Bractwo św. Anioła Stróża. Powinności artykuły, ustawy porządki, odpusty” (Kraków 1641 i „Bractwo żołnierskie św. Michała Archanioła Marcina z Bydgoszczy” oraz o. Ambroży Nieszporkiewicz, autor „Dziennika anielskiego” (modlitewnika) wydanego w Krakowie w 1670 r.
Na Jasnej Górze znajduje się też Kaplica Aniołów Stróżów, nazywana także kaplicą Najświętszego Serca Pana Jezusa lub też kaplicą Jabłonowskich. Należy ona do zespołu kaplic bocznych, przylegających do południowej nawy bocznej Bazyliki Jasnogórskiej. Kaplica Świętych Relikwii i kaplica Jabłonowskich powstały jako całość na początku XVII wieku - niższa budowla była murowana, a wyższa - drewniana. Wzmianka o tej drewnianej kaplicy zachowała się w dokumentach klasztornych. Archiwista, odnotowując pobyt nowo wybranego króla Polski Władysława IV na Jasnej Górze (i w tej kaplicy), zapisał: „Kaplica jest drewniana, lecz gustownie wewnątrz przyozdobiona”. Ta drewniana budowla została rozebrana już w 1639 r., a na jej miejscu stanęła kaplica murowana - być może była to fundacja Lubomirskich. Tę z kolei przebudowano w 1751 r. z polecenia wojewody Jabłonowskiego. Stąd nazwa kaplicy.
Jasna Góra w swoim wystroju jest niezwykle bogata w przedstawienia anielskie. Także w samym Obrazie Jasnogórskim odnajdujemy anielskie przedstawienia; w tle, na srebrnych rytowanych blachach fundacji Władysława Jagiełły, widać w scenie zwiastowania Gabriela Archanioła.
Mirosława Szymusik
