Dziś, 17 września, obchodzimy Światowy Dzień Sybiraka i 85. rocznicę agresji Związku Sowieckiego na Polskę. Jasna Góra to także miejsce pamięci o tych tragicznych wydarzeniach. Jednym z jej elementów jest Pomnik Sybiraka ufundowany przez Związek Sybiraków. Tu, we wnętrzu Bastionu św. Barbary, znajduje się Golgota Wschodu i Kaplica Jasnogórskiej Matki Pojednania. To miejsce upamiętniające miliony Polaków, ofiary Rosji carskiej i totalitaryzmu sowieckiego, i niosące przesłanie o niezłomności ludzkiego ducha, przebaczeniu i wierze we wstawiennictwo Matki Bożej. Szlaki poniewierki Polaków po nieludzkiej ziemi ciągnęły się przez sześć tysięcy kilometrów, przeżył jedynie co trzeci z deportowanych przez Sowietów, wśród nich były dzieci, kobiety i starcy.
W Bastionie św. Barbary umieszczony został szczególny wizerunek Jasnogórskiej Maryi. To obraz Matki Bożej Częstochowskiej z Podola, który w latach II wojny światowej towarzyszył Polakom deportowanym na Syberię – do archangielskiej tajgi, skąd przez Kazachstan, Uzbekistan, Iran, Indie trafił do polskiego osiedla Bwana M´Kubwa w Afryce.
Kiedy w 1939 r. Sowieci wtargnęli do kresowej osady Miłów na Podolu, ich „łupem” stał się także obraz Maryi, który znajdował się na ścianie Domu Ludowego. Sam wizerunek został podarty, a jego ramy sołdaci postanowili wykorzystać do portretu Stalina. Jeden z gospodarzy, świadek wydarzeń, Piotr Jakieła zebrał zbezczeszczone szczątki obrazu i przechowywał je jak świętą relikwię. Kiedy w 1940 r. cała wieś została wywieziona do tajgi, także obraz przemierzał bezkresne syberyjskie przestrzenie. Wraz z Armią Andersa dotarł potem, przez Teheran, do Afryki do Bwana M’Kubwy.
Po wielu latach, przez różne koleje losu, wizerunek został złożony w darze na Jasnej Górze m.in. za sprawą zmarłej w marcu 2024 r. Marii Gabiniewicz z Instytutu Prymasa Wyszyńskiego, której ojciec zaginął w 1940 r. w ZSRR (jest na tzw. Liście Białoruskiej) i która wraz z matką i rodzeństwem przeszła tułaczy szlak.
- Matka Boża Częstochowska w swoim poszarpanym obrazie przez cały czas na wygnaniu była świadkiem bólu, męki, cierpień i wznoszonych modlitw. Można powiedzieć, że Maryja odniosła takie obrażenia jak my, ona nas rozumiała. Dlatego jako Tułacze Dzieci z Bwany M´Kubwy skierowaliśmy prośbę do pana prezydenta Lecha Kaczyńskiego, aby spowodował powrót obrazu z Afryki do Polski. Cieszymy się, że po takim exodusie, który przeszła Matka Boża razem z nami, jesteśmy wokół Niej zjednoczeni, że będziemy mogli tu, jako tułacze dzieci, powracać na Jasną Górę - opowiadała Gabiniewicz. I tak się stało. Obraz przywiozła z Zambii do Polski konsul Maria Rosalia Ogonowska-Wiśniewska. Wizerunek z Podola 12 września 2011r. został przekazany Jasnej Górze. Poddano go gruntownej renowacji, zostawiając nienaruszone afrykańskie ozdoby i ramy.
Twórcą pojęcia „Golgota Wschodu” jest św. papież Jan Paweł II, który doświadczył, podobnie jak jego rodacy, dwóch totalitaryzmów: nazistowskiego i komunistycznego. Najbardziej znaną cząstką „Golgoty Wschodu” jest zbrodnia katyńska. Przez wiele dziesięcioleci pojęcie to otoczone było szczelnym murem milczenia, który próbował zburzyć ks. prał. Zdzisław Peszkowski, cudownie ocalony więzień Kozielska. Jego prośbę, by powstało miejsce pamięci o Polakach, którzy przeszli gehennę na „nieludzkiej ziemi” podjęli paulini na Jasnej Górze.
Anna Rastawicka z zarządu Fundacji „Golgota Wschodu” i wykonawca jego testamentu podkreśliła, że ks. Peszkowski był orędownikiem przebaczenia i pojednania, ale także wielkim obrońcą prawdy o zbrodni katyńskiej i polskiej Golgocie Wschodu. - Niektórzy mówili, po co jeszcze przypominać o tym męczeństwie, po co mówić o ofiarach, trzeba iść do przodu. Tymczasem ks. prałat mówił z jednej strony o przebaczeniu, o pojednaniu, ale też upominał się o prawdę, pamięć i prawo - zauważyła Rastawicka.
Także dzięki inicjatywie ks. Peszkowskiego od 1990 roku na Jasną Górę pielgrzymują Rodziny Katyńskie. Co roku zjeżdżają się także motocykliści, którzy w ramach Rajdu Katyńskiego pielęgnują historię Polaków na „nieludzkiej ziemi”. Spotkania jasnogórskie w ramach Motocyklowego Zlotu Gwiaździstego im. Ks. Prał. Zdzisława Jastrzębiec Peszkowskiego to nie tylko modlitwa, ale także okazja do pomocy Polakom na Kresach.
Każdego roku na Jasną Górę w maju pielgrzymują Sybiracy. W tym roku odbyła się 34. taka pielgrzymka. Jak mówił ks. Zdzisław Banaś, krajowy kapelan Sybiraków przede wszystkim, by dziękować za ocalenie z niewoli na „nieludzkiej ziemi”. - Nasze przesłanie jest proste: pamięć zmarłym, a żywym przebaczenie. Dzięki pamięci narody trwają. Wielu ludzi doświadczyło, że warto pamiętać, a jeden z takich szczególnych momentów, które trzeba zapamiętać to są lata zesłań - powiedział wówczas ks. Banaś.
Pierwszy kapelan Rodzin Katyńskich ks. Zdzisław Peszkowski zainicjował powstanie oprócz muzeum Golgoty Wschodu także pierwszego w Polsce Pomnika Ofiar Deportacji Sowieckich. Rzeźba autorstwa Ireny Grabowskiej przedstawiająca trzy spętane postacie, poświęcona jest pamięci pomordowanych żołnierzy oraz Polaków zamęczonych w łagrach sowieckich. Nad tablicą znajduje się medalion z Matką Bożą Kołymską.
Mirosława Szymusik
